شیراز|خانه زینت الملک؛ آئینه تمام نمای تاریخ و هنر قاجار در شیراز+ فیلم

شیراز

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، استان فارس و شهر شیراز همواره یکی از مقاصد گردشگری ایران به‌ویژه در ایام نوروز بوده است. این شهر با جاذبه‌هایی چون حرم شاهچراغ(ع)، آرامگاه سعدی و حافظ، ارگ کریم خانی، باغ ارم و بازار و مسجد وکیل شهرت جهانی پیدا کرده است. 

در شیراز می‌توان آثاری از همه دوره‌های تاریخی پیدا کرد از جمله دوره قاجار که سرآمد این آثار موزه نارنجستان قوام، سرای مشیر و خانه زینت‌الملک است. این خانه از خانه‌های قدیمی شیراز است که در خیابان لطفعلی خان زند بالاتر از خیابان درب شیخ و در ضلع غربی نارنجستان قوام قرار دارد.

این خانه متعلق به خاندان قوام‌الملک بوده و به خانه زینت‌الملوک معروف است. این عمارت که به فاصله یک کوچه از نارنجستان قوام قرار گرفته است و به وسیله یک راه زیرزمینی به آن مرتبط بوده «اندرونی قوام» و محل رفت و آمد محارم قوام به آنجا بوده است. همچنین این خانه به سبب سکونت خانم زینت‌الملوک قوامی (دختر قوام‌الملک چهارم) به خانه خانم زینت‌الملوک مشهور شده است.

این بنا با زیربنایی برابر با 2768 متر مربع و مساحتی برابر با 3290 متر مربع از آثار بر جای مانده دوره قاجاریه است. ساخت این بنا در حدود سال 1290 هجری قمری به وسیله علی محمدخان قوام‌الملک دوم (نوه حاج ابراهیم خان کلانتر اعتمادالدوله شیرازی) آغاز شد و در سال 1302 هجری قمری به وسیله محمدرضاخان قوام‌الملک سوم به پایان رسیده است.

در ورودی این خانه، معرق کاری شده است. در کنار درِ ورودی منزل دو سکوی نشیمن سنگی به ارتفاع 70 سانتی متر وجود دارد. در کنار این دو سکو نیز تصویر دو سرباز با لباس قاجاری در حالی که اسلحه به دست دارند، بر سنگی به ارتفاع 130 سانتی متر نقر شده است.

بر فراز سر در ورودی نیز کتیبه‌ای سنگی قرار دارد که در انتهای آن تاریخ 1300 هجری قمری حک شده است. پس از گذر از در ورودی این خانه، یک هشتی وجود دارد. در سمت چپ این هشتی، درگاه ورودی به حیاط خانه وجود دارد. روبه‌روی این درگاه، اتاقک کوچکی واقع شده که محل استقرار نگهبان است. 

در حیاط این بنا علاوه بر ازاره‌های سنگی حجاری شده و مشبک کاری شده، دو باغچه زیبا، یک حوض بزرگ که از شش قطعه سنگ یکپارچه تشکیل شده و یک حوض کوچک وجود دارد. این خانه در چهار جبهه حیاط دارای فضاست.

اندرونی قوام دارای یک محور اصلی طولی است که در امتداد آن و در ضلع غربی یک اتاق بزرگ ارسی پنج درکَی (تالار آینه) قرار دارد. کاشی‌‌کاری‌های هفت رنگ هلالی شکل که در پیشانی بالای ساختمان قرار گرفته است، از زیبایی خاصی برخوردار است.

در این کاشی‌کاری تصاویر خورشید، دو فرشته، دو شیر شمشیر به دست، همراه با آیه «نصر من الله و فتح قریب» مشاهده می‌شود. در اطراف این حیاط، ازاره دیوارها که از سنگ گندمک و با نقوش گل و بوته تزئین شده و برخی به صورت پنجره‌های مشبک ساخته شده‌اند و برای تهویه هوا و روشنایی زیرزمین مورد استفاده واقع شده‌اند.

این بنا دارای بیش از 20 اتاق است. این اتاق‌ها علاوه بر گچبری و نقاشی و آیینه‌کاری زیبا و نفیس، در طبقه اول در ضلع شمال، غرب و جنوب به یکدیگر نیز راه دارند. به گونه‌ای که می‌توان بدون وارد شدن به حیاط، از جنوبی‌ترین اتاق به شمالی‌ترین آنها راه پیدا کرد.

کف راهروهای طبقه اول این ساختمان پوشیده از کاشی‌های خوش نقش و نگار آبی رنگ و نیز کاشی هفت رنگ با نقش منظره است. بدنه و دیواره‌های اتاق پنج دری ضلع شمالی و نیز سقف و دو گوشواره تالار آینه ضلع غربی، آئینه‌کاری شده است.

سقف چوبی اتاق‌ها با نقاشی تصاویر گوناگونی از حیوانات، پرندگان و گل و بوته آراسته شده است. تالار اصلی ساختمان در ضلع غربی آن واقع شده است. این تالار دارای نقاشی‌ها و آئینه‌کاری‌های زیبایی است. در بخش‌هایی از آن و نیز در برخی از اتاق‌های این بنا، تصاویری از زنان و کودکان اروپایی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده تأثیرپذیری معماری قاجاریه از معماری و هنر اروپایی است.

این اتاق که به سال 1302 هجری قمری آئینه‌کاری شده و از شکوه و زیبایی چشمگیری برخوردار است. در جبهه روبه‌روی تالار آینه، یک تالار تابستانه قرار دارد. با عقب کشیده شدن این تالار در سر دو نبش، دو نیم ستون مشبک کاشی با هلالی سرستون مقرنس کاری شده و پایه ستونی گلدانی سنگی حاصل شده که در پشت آنها دو اتاق سه دری واقع شده است.

در میان حیاط به وجود آمده بین این دو سه دری و تالار تابستانی حوضی سنگی قرار گرفته است. در پشت سه دری‌ها و در ضلع جنوبی و شمالی تالار تابستانی اتاق دیگر وجود دارد. سه دری و اتاق جنوبی هم اکنون تبدیل به کتابخانه اهدایی عبدالعلی دستغیب شده است.

زیرزمین ضلع شرقی بنا به وسیله یک هشتی که در زیر کوچه احداث شده، به نارنجستان قوام ارتباط دارد. این زیرزمین هم اینک تبدیل به نگارخانه فارس شده است. اندرون همچنین یک حیاط کوچک‌تر نیز دارد که دو دستشویی در آن قرار گرفته است. زیرزمین بزرگ این خانه که در سه ضلع جنوب، غرب و شمال قرار دارد از طریق چهار راه پله به صحن حیاط راه می‌یابد.

بخشی از این زیرزمین که دیوارها و سقف آن همگی آجرکاری شده است، در گذشته به عنوان اسلحه خانه مورد استفاده قرار می‌گرفته، بخشی دیگر که از اتاق‌های متعدد تشکیل شده بوده نیز به‌عنوان محلی جهت نگهداری مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در بخش میانی زیرزمین جایگاهی جهت استراحت در فصل تابستان در نظر گرفته شده که تزئینات آجرکاری در آن به کار رفته است.

در حال حاضر این زیرزمین دارای دو در، یکی در جنوب شرقی و دیگری در شمال شرقی است. این بنا از سال 1373 در اختیار بنیاد فارس‌شناسی قرار گرفت. زیرزمین این خانه در سال 1374 با مرمت و تجهیز به «نگارخانه فارس» تبدیل شد که به طور مرتب آثار هنرمندان فارس و ایران و دیگر کشورها در آن به نمایش گذاشته می‌شد که هم اینک تبدیل به موزه تاریخ فارس (موزه تاریخ فارس) شده است.

مجسمه‌های این خانه همه از جنس موم است که با مواد و لوازم طبیعی توسط هنرمندان ساخته شده است. برخی از مجسمه‌هایی که در این موزه خواهید دید عبارتند از: پادشاهان دوره هخامنشی، آتوسا دختر کوروش، پادشاهان سلسله ساسانیان، باربد موسیقی دان و شاعر دربار خسروپرویز، کریم خان زند، سعدی، لطفعلی صورتگر، شهید عباس دوران. 

همچنین سالن و اتاق گوشواره شمالی در طبقه دوم به تالار موسیقی، کنفرانس و سالن نمایش فیلم تبدیل شده است. خانه زینت‌الملوک که هم اینک محل استقرار دفتر بنیاد فارس شناسی است، دربرگیرنده مرکز انجمن‌های دوستداران محیط زیست فارس، هنرمندان جوان فارس، دوستداران میراث فرهنگی استان فارس، فرهنگ و ادب فارس، عکس، گرافیک و نیز انجمن حمایت از حقوق کودکان فارس و نیز کتابخانه تخصصی تاریخ و هنر است. ساختمان بنیاد فارس شناسی (خانه زینت الملوک) در تاریخ 1352 با شماره 938 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

انتهای پیام/ ز

]
منبع: https://tn.ai/1686362